Viêm tuyến nước bọt là gì?
Viêm tuyến nước bọt là tình trạng nhiễm trùng ở các tuyến nước bọt, gây ra sưng và đau. Nguyên nhân có thể do nhiễm virus hoặc tắc nghẽn ống dẫn nước bọt, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết
Các triệu chứng phổ biến của viêm tuyến nước bọt bao gồm:
- Viêm sưng ở tuyến mang tai hoặc tuyến dưới hàm: Có thể gây biến dạng khuôn mặt, làm cho mặt phình to, cổ bạnh, và cằm bị xệ.
- Da vùng tuyến mang tai: Thường căng cứng và bóng, nhưng không đỏ. Nếu nguyên nhân là do vi khuẩn, da có thể đỏ và khi ấn vào sẽ có lõm. Trường hợp do virus, da sẽ không lõm khi ấn vào.
- Nước bọt: Lượng nước bọt giảm, có thể trở nên ít và đặc quánh.
- Lỗ ống tuyến: Nếu viêm do vi khuẩn, lỗ ống tuyến sẽ sưng đỏ và có thể có mủ khi vuốt dọc theo ống tuyến.
- Sưng góc hàm: Tuyến nước bọt mang tai hoặc dưới hàm bị sưng hoặc hạch vùng này to ra, làm sưng vùng góc hàm.
- Các biểu hiện khác: Đau họng, khó há miệng, đau hàm, đau lan ra tai khi nuốt, kèm theo sốt, ớn lạnh, đau đầu, mệt mỏi và hôi miệng. Nếu viêm do khối u, vùng bị viêm sẽ có u cục, cứng.
Người bệnh cần đi khám ngay khi tình trạng viêm làm khó khăn trong việc ăn uống, nuốt, hoặc gây đau dữ dội và không cải thiện dù đã điều trị tại nhà.
Biến chứng
Nếu viêm tuyến nước bọt không được điều trị kịp thời, có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm như:
- Áp xe tuyến nước bọt: Nhiễm trùng kéo dài có thể dẫn đến tích tụ mủ, gây áp xe, cần can thiệp y tế để rạch dẫn lưu.
- Phì đại tuyến nước bọt: Viêm tuyến mạn tính có thể dẫn đến phì đại tuyến nước bọt, hoặc có thể do nguyên nhân tự miễn hoặc u tân sinh gây ra.
- Tắc nghẽn đường thở: Nhiễm trùng không kiểm soát có thể khiến cổ sưng to, gây tắc nghẽn đường thở. Khi vi khuẩn lan đến xương mặt, việc kiểm soát tình trạng nhiễm trùng trở nên khó khăn hơn.
Phương pháp điều trị
Việc điều trị viêm tuyến nước bọt phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh:
- Nhiễm trùng do vi khuẩn: Điều trị bằng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ, cần uống đủ liều và không ngưng thuốc giữa chừng để tránh kháng thuốc.
- Nhiễm trùng do virus: Có thể tự khỏi hoặc dùng thuốc kháng virus khi cần thiết.
- Áp xe, tụ mủ: Trường hợp có mủ, cần rạch dẫn lưu để giải phóng dịch mủ. Nếu do sỏi tuyến, liệu pháp xoa bóp nhẹ có thể giúp loại bỏ sỏi.
- Tắc nghẽn do gấp khúc ống tuyến nước bọt: Có thể phải phẫu thuật sửa chữa hoặc loại bỏ các đường gấp khúc để khôi phục dòng chảy của nước bọt.
- Nhiễm trùng do nguyên nhân tự miễn: Cần điều trị ổn định hệ miễn dịch và tăng cường sức đề kháng.
- Không đáp ứng kháng sinh: Nếu nhiễm trùng không cải thiện sau 48 giờ điều trị kháng sinh, phẫu thuật và dẫn lưu tuyến nước bọt có thể cần thiết. Nếu sỏi lớn, có thể phải tiến hành mổ mở cắt bỏ tuyến nước bọt.
Viêm tuyến nước bọt có lây nhiễm không?
Theo các chuyên gia, bệnh viêm tuyến nước bọt không phải là bệnh lây nhiễm. Thực tế đã chứng minh rằng, ngay cả khi trong gia đình có người bị viêm tuyến nước bọt, không có trường hợp nào lây bệnh cho người khác. Nguyên nhân là do cấu trúc của tuyến nước bọt bao gồm hai bộ phận chính: tuyến nước bọt nhỏ và tuyến nước bọt lớn. Các khối u ở tuyến nước bọt, hầu hết là lành tính, không có khả năng lây lan sang các bộ phận khác trong cơ thể.
Đối với những tế bào ác tính, chúng sẽ chuyển hóa thành ung thư và lây lan trong cơ thể người bệnh, nhưng tế bào ác tính này không có trong tuyến nước bọt của người bị viêm tuyến nước bọt. Điều này đảm bảo rằng bệnh viêm tuyến nước bọt không thể lây từ người này sang người khác.
Những yếu tố nguy cơ và lưu ý
Mặc dù viêm tuyến nước bọt không phải là bệnh lây nhiễm, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta nên chủ quan và bỏ qua các nguyên nhân gây bệnh. Những người có nguy cơ cao mắc bệnh bao gồm:
- Người đã từng xạ trị ở vùng đầu và cổ.
- Những người làm việc trong môi trường có tiếp xúc nhiều với bức xạ, như công nhân trong nhà máy sản xuất.
- Người sử dụng nhiều điện thoại di động cũng có nguy cơ mắc ung thư tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai.
Mặc dù bệnh không lây lan qua tiếp xúc hằng ngày, thậm chí cả khi hôn hoặc quan hệ bằng đường miệng, nhưng viêm tuyến nước bọt vẫn có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí dẫn đến tử vong.
Tư vấn chăm sóc bệnh nhân viêm tuyến nước bọt
Để hỗ trợ quá trình điều trị và giảm bớt các triệu chứng của viêm tuyến nước bọt, người bệnh cần tuân thủ một số biện pháp chăm sóc sau:
- Uống đủ nước: Bổ sung đủ lượng nước cần thiết hàng ngày để giúp duy trì độ ẩm và lưu lượng nước bọt.
- Sử dụng kẹo cứng hoặc nước chanh: Các loại kẹo cứng hoặc nước chanh có thể kích thích tuyến nước bọt, tăng cường lượng nước bọt tiết ra.
- Chườm ấm: Chườm ấm lên vùng tuyến nước bọt bị viêm có thể giúp giảm sưng đau.
- Xoa bóp tuyến nước bọt: Nhẹ nhàng xoa bóp tuyến nước bọt để giúp giảm tắc nghẽn và cải thiện lưu thông.
- Vệ sinh răng miệng kỹ lưỡng: Đánh răng và dùng chỉ nha khoa đều đặn để giữ vệ sinh tốt cho khoang miệng.
- Chế độ ăn uống cẩn thận: Nên ăn miếng nhỏ, nhai kỹ, tránh thức ăn dính vào vòm miệng và hạn chế đồ uống có cồn hoặc axit. Đặc biệt, tránh sử dụng các loại nước súc miệng chứa hóa chất.
Cách phòng tránh viêm tuyến nước bọt
Để phòng ngừa viêm tuyến nước bọt, cần thực hiện các biện pháp sau:
- Ngừng hút thuốc và hạn chế rượu bia: Bỏ thuốc lá và hạn chế tiêu thụ rượu bia giúp bảo vệ sức khỏe tuyến nước bọt.
- Giữ gìn vệ sinh răng miệng: Thực hiện các biện pháp vệ sinh răng miệng đều đặn để ngăn ngừa vi khuẩn gây bệnh.
- Uống đủ nước: Duy trì lượng nước cần thiết, khoảng 2 lít nước mỗi ngày, để tránh tình trạng mất nước và giúp tuyến nước bọt hoạt động tốt.
- Kích thích tuyến nước bọt: Sử dụng kẹo cao su hoặc kẹo cứng không đường để kích thích tiết nước bọt tự nhiên.
- Tăng cường sức đề kháng: Tập thể dục đều đặn và duy trì lối sống lành mạnh để tăng cường sức đề kháng, giúp phòng ngừa các bệnh do vi khuẩn hoặc virus gây ra.
Các thắc mắc thường gặp về bệnh viêm tuyến nước bọt
1. Viêm tuyến nước bọt có lây không?
Viêm tuyến nước bọt không phải là bệnh lây nhiễm, do đó không cần phải lo lắng về việc tránh tiếp xúc với người bệnh.
2. Viêm tuyến nước bọt nên uống thuốc gì?
Trong những trường hợp nhẹ, viêm tuyến nước bọt có thể không cần điều trị bằng thuốc, chỉ cần dùng thuốc giảm đau nếu cần thiết. Các thuốc điều trị bao gồm kháng sinh, thuốc chống viêm và thuốc giảm đau, nhưng quan trọng nhất là phải sử dụng theo chỉ định của bác sĩ. Người bệnh không nên tự ý mua kháng sinh hoặc các loại thuốc khác mà không có hướng dẫn từ bác sĩ chuyên khoa.
3. Viêm tuyến nước bọt có gây nổi hạch không?
Khi tuyến nước bọt bị viêm hoặc nhiễm trùng, các hạch dẫn lưu tuyến nước bọt có thể sưng lên. Các hạch này bao gồm hạch trước tai, sau tai, hạch góc hàm và hạch cổ. Chúng thường sưng to, di động dưới da, và có thể đau khi sờ vào. Nếu viêm nặng, hạch có thể hoại tử hoặc hình thành áp xe. Khi tình trạng viêm giảm, hạch cũng sẽ dần nhỏ lại sau vài tuần hoặc vài tháng.
4. Viêm tuyến nước bọt có phải là bệnh quai bị không?
Quai bị có thể gây viêm tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến nước bọt mang tai, nhưng không phải tất cả các trường hợp viêm tuyến nước bọt đều do quai bị. Viêm tuyến nước bọt có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các loại virus như HIV, Coxsackievirus, Parainfluenza, herpes, và vi khuẩn như Staphylococcus aureus hoặc các vi khuẩn khác như liên cầu và Coliform.
5. Viêm tuyến nước bọt có thể tự khỏi không và cần bao lâu để hồi phục?
Nếu viêm tuyến nước bọt không có biến chứng, bệnh có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Thời gian viêm thường kéo dài từ 1 đến 2 tuần và sẽ giảm dần.
6. Chữa viêm tuyến nước bọt có cần phẫu thuật không?
Phẫu thuật có thể được yêu cầu nếu nhiễm trùng không đáp ứng với điều trị kháng sinh tiêm tĩnh mạch sau 48 giờ. Phẫu thuật thường được kết hợp với dẫn lưu tuyến nước bọt để kiểm soát tình trạng nhiễm trùng.
