Vai trò của vitamin D với sức khỏe người cao tuổi
Vitamin D đóng vai trò thiết yếu trong việc hấp thụ canxi, duy trì mật độ xương và hỗ trợ hệ miễn dịch. Ở người cao tuổi, khả năng tổng hợp vitamin D từ ánh nắng mặt trời giảm đáng kể do thay đổi sinh lý của da và lối sống ít vận động ngoài trời. Thiếu hụt vitamin D là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến loãng xương, gãy xương và suy yếu hệ miễn dịch.
Ngoài chức năng liên quan đến chuyển hóa canxi, vitamin D còn được ghi nhận có tác dụng điều hòa miễn dịch, giảm viêm, hỗ trợ chức năng cơ và phòng ngừa các bệnh mãn tính như tiểu đường type 2, tăng huyết áp và sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi (Holick, 2007; Bouillon et al., 2019). Do đó, việc bổ sung đủ lượng vitamin D hàng ngày là rất quan trọng để duy trì sức khỏe toàn diện ở người cao tuổi.
Liều lượng vitamin D khuyến nghị hằng ngày cho người cao tuổi
Theo Viện Y học Hoa Kỳ (Institute of Medicine – IOM) và Hội Nội tiết Hoa Kỳ (Endocrine Society), nhu cầu vitamin D hàng ngày thay đổi theo tuổi tác và tình trạng sức khỏe tổng thể. Đối với người cao tuổi (≥ 65 tuổi), các khuyến nghị như sau:
- IOM (2011):
- Người từ 51 đến 70 tuổi: 600 IU/ngày
- Người ≥ 71 tuổi: 800 IU/ngày
- Endocrine Society (2011):
- Khuyến cáo liều tối ưu cho người cao tuổi: 1.500 – 2.000 IU/ngày để đạt nồng độ 25(OH)D ≥ 30 ng/mL, mức được xem là đủ để bảo vệ xương và sức khỏe chuyển hóa.
Liều trên được coi là an toàn và không gây độc tính ở người khỏe mạnh. Tuy nhiên, mức dung nạp tối đa (Upper Intake Level) theo IOM là 4.000 IU/ngày đối với người lớn, nhằm tránh nguy cơ tăng canxi huyết hoặc các biến chứng chuyển hóa.
Vai trò của vitamin D và hậu quả khi thiếu hụt
Vitamin D là dưỡng chất thiết yếu cho quá trình hấp thu canxi, duy trì cấu trúc xương và chức năng cơ bắp. Ngoài ra, vitamin D còn tham gia điều hòa hệ miễn dịch, ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch, thần kinh và chuyển hóa đường huyết. Ở người cao tuổi, sự thiếu hụt vitamin D thường xảy ra âm thầm và kéo dài, do khả năng tổng hợp qua da suy giảm và chế độ ăn không đủ dinh dưỡng.
Thiếu vitamin D kéo dài không chỉ dẫn đến loãng xương và gãy xương mà còn làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ, trầm cảm, bệnh tim mạch và tiểu đường type 2 (Bouillon et al., 2019). Việc phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường có thể giúp ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng.
Các dấu hiệu cảnh báo thiếu vitamin D ở người cao tuổi
1. Đau xương và cơ kéo dài không rõ nguyên nhân
Người cao tuổi thiếu vitamin D thường có cảm giác đau âm ỉ ở xương, đặc biệt là vùng hông, lưng dưới hoặc chi dưới. Ngoài ra, hiện tượng đau cơ lan tỏa, mỏi cơ hoặc yếu cơ, đặc biệt là ở vùng đùi và vai, có thể là biểu hiện của loãng xương do thiếu vitamin D.
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng nồng độ 25(OH)D thấp có liên quan đến giảm trương lực cơ và mất cân bằng ở người lớn tuổi, từ đó làm tăng nguy cơ té ngã và gãy xương (Bischoff-Ferrari et al., 2004).
2. Mệt mỏi, suy nhược và thay đổi tâm trạng
Thiếu vitamin D có thể làm người cao tuổi cảm thấy kiệt sức dù không có hoạt động thể chất nặng. Một số nghiên cứu cũng cho thấy mối liên hệ giữa nồng độ vitamin D thấp và các rối loạn tâm thần như trầm cảm nhẹ, giảm hứng thú và khả năng tập trung (Anglin et al., 2013).
Ở người già, những biểu hiện như mất ngủ, suy giảm trí nhớ hoặc tâm trạng u ám kéo dài không nên chỉ xem là thay đổi bình thường theo tuổi tác mà cần được kiểm tra mức vitamin D nếu đi kèm với dấu hiệu thể chất khác.
3. Chậm lành vết thương và dễ nhiễm trùng
Vitamin D có vai trò điều hòa phản ứng viêm và tăng cường hàng rào miễn dịch. Thiếu hụt dưỡng chất này làm suy yếu khả năng chống lại tác nhân gây bệnh, khiến người cao tuổi dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp, viêm phổi hoặc chậm lành vết thương sau chấn thương hoặc phẫu thuật (Ginde et al., 2009).
Đặc biệt, nếu người cao tuổi thường xuyên bị cảm cúm, viêm họng hoặc nhiễm khuẩn da mà không rõ lý do, thì nên nghi ngờ khả năng thiếu vitamin D.
Cần xét nghiệm và cá nhân hóa liều bổ sung
Dù có các khuyến nghị chung, việc bổ sung vitamin D nên được cá nhân hóa dựa trên kết quả xét nghiệm máu (nồng độ 25-hydroxyvitamin D). Các đối tượng có nguy cơ thiếu vitamin D cao như người ít tiếp xúc với ánh nắng, mắc bệnh thận mãn tính, béo phì hoặc đang sử dụng thuốc ảnh hưởng chuyển hóa vitamin D (như corticosteroids, thuốc chống động kinh) có thể cần liều bổ sung cao hơn.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các chuyên gia y khoa khuyến khích người cao tuổi nên kiểm tra nồng độ vitamin D định kỳ và tham khảo ý kiến bác sĩ để có phác đồ bổ sung phù hợp, tránh thiếu hụt kéo dài hoặc bổ sung quá mức.
Tài liệu tham khảo:
- Holick, M. F. (2007). Vitamin D deficiency. The New England Journal of Medicine, 357(3), 266–281. https://doi.org/10.1056/NEJMra070553
- Institute of Medicine. (2011). Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. Washington, DC: The National Academies Press.
- Endocrine Society. (2011). Evaluation, Treatment, and Prevention of Vitamin D Deficiency: an Endocrine Society Clinical Practice Guideline. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 96(7), 1911–1930.
- Bouillon, R., Marcocci, C., Carmeliet, G., et al. (2019). Skeletal and extraskeletal actions of vitamin D: Current evidence and outstanding questions. Endocrine Reviews, 40(4), 1109–1151. https://doi.org/10.1210/er.2018-00126
