Nghiến răng là một tình trạng phổ biến, thường xảy ra do căng thẳng, lo lắng hoặc các yếu tố khác như sai khớp cắn, dị ứng, hoặc các vấn đề liên quan đến tư thế ngủ. Đây là hoạt động mà trong đó người bệnh thường mài răng với nhau hoặc nghiến chặt, gây quá tải cho hệ thống nhai. Hậu quả của việc này không chỉ ảnh hưởng đến răng mà còn có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng khác
Nghiến răng là gì
Nghiến răng, hay bruxism, có một số triệu chứng điển hình mà cả người lớn và trẻ em có thể gặp phải. Dưới đây là các triệu chứng thường gặp của tình trạng này:
- Tiếng Ồn Khi Ngủ: Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết nhất là tiếng kêu lục cục hoặc tiếng mài răng khi ngủ, thường được người khác phát hiện.
- Đau Tai và Thái Dương: Nhiều người thức dậy vào buổi sáng với cảm giác đau ở tai và thái dương do áp lực liên tục từ việc nghiến răng.
- Đau Hàm và Khó Mở Miệng: Cảm giác đau nhức hoặc mỏi ở cơ hàm, khó khăn trong việc mở miệng sau khi thức dậy là dấu hiệu phổ biến của bruxism.
- Mòn Men Răng: Nghiến răng lâu dài có thể dẫn đến mòn men răng, khiến răng trở nên yếu và dễ bị tổn thương.
- Thay Đổi Khớp Cắn: Áp lực liên tục từ nghiến răng có thể thay đổi khớp cắn và cấu trúc răng.
- Mệt Mỏi Cơ Hàm: Cảm giác mệt mỏi hoặc đau ở cơ hàm, đặc biệt sau khi thức dậy.
- Hư Hỏng Răng và Các Phục Hình Răng: Nghiến răng có thể làm hỏng răng tự nhiên và các phục hình như răng sứ, trám răng.
Nghiến răng là một hoạt động cận chức năng có sự tiếp xúc các răng với nhau
Nghiến răng, được coi là một hoạt động cận chức năng, không liên quan trực tiếp đến quá trình ăn nhai bình thường nhưng lại liên quan mật thiết đến sức khỏe của hệ thống nhai. Nghiến răng được định nghĩa là sự siết chặt hoặc nghiến răng lặp đi lặp lại, đi kèm với sự giằng và đẩy của hàm dưới, đôi khi tạo ra âm thanh ken két hoặc diễn ra một cách yên lặng.
Tác động chính của nghiến răng không chỉ là sự mòn men răng mà còn ảnh hưởng đến khớp cắn. Bất kỳ sự thay đổi nào trong khớp cắn đều có thể gây ảnh hưởng đến chức năng của cơ và khớp. Sai khớp cắn, đặc biệt, là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra tật nghiến răng. Khi khớp cắn không cân đối, nó có thể tạo áp lực không đều lên các răng và khớp thái dương hàm, dẫn đến việc nghiến răng và gây đau nhức.
Đau khớp thái dương hàm là một trong những hậu quả phổ biến của nghiến răng. Điều này không chỉ gây đau đớn và khó chịu mà còn có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Điều trị nghiến răng thường bao gồm việc điều chỉnh khớp cắn, sử dụng máng chống nghiến răng, cũng như các phương pháp giảm căng thẳng và thư giãn cơ. Trong một số trường hợp, việc tư vấn hoặc liệu pháp hỗ trợ cũng có thể được khuyến nghị.
Xem thêm: Ngủ nghiến răng là thiếu chất gì? Nghiến răng có làm mất răng không
Phân loại nghiến răng
Theo Thời Điểm Xảy Ra:
- Nghiến Răng Lúc Ngủ: Thường xảy ra ở cả người lớn và trẻ em, đặc trưng bởi hoạt động nghiến qua lại.
- Nghiến Răng Khi Thức: Phổ biến ở người lớn và thường liên quan đến stress. Hoạt động chủ yếu là cắn chặt răng.
Theo Nguyên Nhân:
- Nguyên Phát: Không có nguyên nhân rõ ràng.
- Thứ Phát: Do các bệnh lý (ví dụ: hôn mê, vàng da, bại não), sử dụng một số loại thuốc (như thuốc chống loạn thần, thuốc trợ tim mạch) hoặc chất gây nghiện (như amphetamines, cocaine, thuốc lắc).
Theo Loại Hoạt Động Cơ:
- Co Cơ Liên Tục: Co thắt cơ kéo dài trên 2 giây.
- Co Cơ Biến Thiên: Các cơn co thắt ngắn, lặp đi lặp lại của hệ cơ nhai, kéo dài từ 0,25 đến 2 giây.
- Kết Hợp Cả Hai: Có thể có cả co cơ liên tục và biến thiên.
Theo Quá Trình Xảy Ra:
- Từng Xảy Ra Trong Quá Khứ: Nghiến răng đã từng xuất hiện nhưng không còn nữa.
- Mới Xảy Ra: Nghiến răng bắt đầu xuất hiện gần đây.
Theo Mức Độ Nghiêm Trọng:
- Nhẹ: Ít xảy ra và không gây hại răng hoặc ảnh hưởng tâm lý.
- Trung Bình: Xảy ra thường xuyên, có thể gây ảnh hưởng tâm lý nhẹ.
- Nặng: Xảy ra hàng đêm, gây tổn hại răng, rối loạn khớp thái dương hàm, chấn thương cấu trúc xung quanh và ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý.
Nguyên nhân gây ra tình trạng nghiến răng
Nghiến răng, hay bruxism, được xem là một rối loạn đa nguyên nhân và thường xuất hiện trong tiềm thức. Các yếu tố sau được coi là có liên quan đến việc phát triển của tật nghiến răng:
Yếu Tố Tâm Lý Xã Hội:
- Stress: Căng thẳng cảm xúc thường được xem là nguyên nhân chính dẫn đến nghiến răng, đặc biệt là bruxism xảy ra vào ban đêm. Căng thẳng từ công việc, áp lực học tập, hoặc các tình huống xã hội khác có thể làm tăng kích thích thần kinh, gây ra phản ứng nghiến răng.
- Tính Cách: Những người có tính cách mạnh mẽ, hay kích động hoặc nhanh nổi giận có thể có nguy cơ cao hơn phát triển tình trạng nghiến răng.
- Tuổi: Bruxism thường gặp ở tuổi trẻ và có thể giảm đi khi lớn lên.
Yếu tố di truyền
Yếu tố di truyền đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển tật nghiến răng, đặc biệt là nghiến răng khi ngủ. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỷ lệ người mắc bệnh nghiến răng ban đêm cao hơn đáng kể trong những gia đình có tiền sử mắc bệnh này. Ước tính từ 21% đến 50% những người bị nghiến răng ban đêm có ít nhất một thành viên trong gia đình từng trải qua tình trạng tương tự.
Điều này cho thấy, tật nghiến răng không chỉ là hậu quả của các yếu tố môi trường và tâm lý như stress, mà còn có thể bị ảnh hưởng bởi di truyền. Điều này có nghĩa là, nếu có một hoặc nhiều thành viên trong gia đình bạn từng mắc tật nghiến răng, bạn cũng có nguy cơ cao hơn để phát triển tình trạng này.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng yếu tố di truyền chỉ là một phần của câu chuyện. Các yếu tố khác như stress, lo âu, và các vấn đề về khớp cắn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra tật nghiến răng. Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân có dấu hiệu của tật nghiến răng, việc tham khảo ý kiến chuyên môn từ bác sĩ nha khoa hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần là rất quan trọng để nhận được sự chẩn đoán và hỗ trợ phù hợp.
Các loại thuốc và 1 số chất kích thích
Một số loại thuốc và chất kích thích có thể làm tăng nguy cơ phát triển tật nghiến răng. Dưới đây là một số loại thuốc và chất kích thích cụ thể có thể gây ra hoặc tăng cường tình trạng nghiến răng:
- Thuốc Chủ Vận và Đối Kháng Dopamine: Thuốc trong nhóm này, bao gồm cả thuốc chống loạn thần và một số loại thuốc điều trị rối loạn vận động, có thể ảnh hưởng đến chức năng của hệ thống thần kinh trung ương, dẫn đến tăng cường hoạt động cơ hàm và nghiến răng.
- Thuốc Chống Trầm Cảm Ba Vòng: Nhóm thuốc chống trầm cảm này có thể tác động đến hệ thống thần kinh và gây ra các phản ứng phụ như nghiến răng, đặc biệt khi sử dụng ở liều lượng cao.
- Các Chất Ức Chế Tái Hấp Thu Serotonin Có Chọn Lọc (SSRIs): Dù ít phổ biến hơn, nhưng một số loại thuốc trong nhóm này cũng có thể gây ra nghiến răng như một tác dụng phụ.
- Chất Kích Thích: Rượu và các chất kích thích như cocaine và amphetamines có thể gây ra hoặc làm tăng cường nghiến răng. Chúng có thể tăng kích thích thần kinh và gây căng thẳng cơ, dẫn đến nghiến răng, đặc biệt trong giấc ngủ.
Yếu tố toàn thân
Yếu tố toàn thân, bao gồm các rối loạn sức khỏe khác nhau, có thể góp phần gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng nghiến răng. Dưới đây là một số yếu tố toàn thân đáng chú ý:
- Dị Ứng: Dị ứng, đặc biệt là do nhiễm ký sinh trùng đường ruột, rối loạn tiêu hóa hay dị ứng thức ăn, có thể là nguyên nhân gây nghiến răng ở trẻ em.
- Rối Loạn Dinh Dưỡng và Tiết Niệu: Các vấn đề về dinh dưỡng, như thiếu vitamin hoặc mất cân bằng enzym, có thể ảnh hưởng đến hệ thống nhai và gây nghiến răng.
- Rối Loạn Nội Tiết: Một số rối loạn nội tiết có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh nghiến răng.
- Các Rối Loạn Thần Kinh Trung Ương: Chứng bại não, bệnh Down, động kinh, bệnh Huntington, bệnh Leigh, nhiễm khuẩn màng não, bệnh Parkinson, stress sau chấn thương, và hội chứng Rett là những rối loạn thần kinh trung ương có thể liên quan đến việc phát triển tật nghiến răng.
Hậu quả của bệnh nghiến răng nếu không điều trị kịp thời
Nghiến răng, đặc biệt ở mức độ nặng, có thể gây ra một loạt các hậu quả nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến răng miệng mà còn đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe tổng thể. Dưới đây là một số hậu quả cụ thể của tình trạng nghiến răng:
Phá Hủy Răng và Xương Hàm: Nghiến răng có thể gây mòn men răng, gãy răng, và thậm chí làm mất răng nếu không được điều trị. Áp lực lên răng có thể dẫn đến tổn thương xương hàm và làm suy giảm cấu trúc hỗ trợ răng.
Đau Nhức Đầu: Căng thẳng cơ do nghiến răng thường xuyên có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng đau đầu, đặc biệt là đau vùng thái dương.
Đau Vùng Đầu Mặt: Ngoài đau đầu, áp lực từ nghiến răng cũng có thể dẫn đến đau vùng mặt, thái dương và cơ hàm.
Rối Loạn Khớp Thái Dương Hàm: Nghiến răng có thể gây ra hoặc làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn khớp thái dương hàm (TMJ), bao gồm đau khớp, tiếng click hoặc đau khi há, đóng miệng.
