Tuổi già là giai đoạn nhiều thay đổi về thể chất và tinh thần, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt đến sức khỏe. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), sau tuổi 65, con người có thể sống thêm trung bình gần 20 năm nữa. Tuy nhiên, sống thọ không đồng nghĩa với sống khỏe nếu không kịp thời nhận diện và kiểm soát những vấn đề sức khỏe thường gặp ở lứa tuổi này. Dưới đây là 9 vấn đề sức khỏe phổ biến nhất mà người cao tuổi cần được theo dõi, phòng ngừa và điều trị sớm.
1. Bệnh lý mạn tính
Người cao tuổi có nguy cơ mắc bệnh mạn tính và bệnh nền cao hơn đáng kể so với các nhóm tuổi khác. Theo số liệu từ Hội đồng Quốc gia về Lão hoá của Mỹ, gần 95% người trên 60 tuổi sống chung với ít nhất một bệnh mạn tính, và khoảng 80% mắc từ hai bệnh trở lên. Nguyên nhân chính nằm ở quá trình lão hóa tự nhiên khiến cơ thể suy giảm chức năng bảo vệ và phục hồi, đặc biệt là hệ miễn dịch.
Khi còn trẻ, hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả trong việc nhận diện và loại bỏ các tác nhân gây hại như vi khuẩn, virus hay các tế bào bất thường. Tuy nhiên, khi tuổi tác tăng lên, khả năng này suy giảm rõ rệt, khiến cơ thể dễ mắc bệnh và chậm hồi phục. Đồng thời, các cơ quan như tim, gan, thận, xương khớp… cũng dần yếu đi theo thời gian, làm tăng nguy cơ phát sinh và tiến triển của các bệnh lý mạn tính.
Không chỉ do yếu tố sinh học, các thói quen sống tích lũy qua nhiều năm như ăn uống thiếu lành mạnh, ít vận động, hút thuốc hoặc căng thẳng kéo dài cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành bệnh nền. Ngoài ra, người cao tuổi thường mắc đồng thời nhiều bệnh như tăng huyết áp, đái tháo đường, tim mạch, viêm khớp…, tạo thành vòng xoắn bệnh lý nếu không được kiểm soát tốt.
Vì vậy, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi cần được thực hiện một cách toàn diện – từ việc xây dựng lối sống khoa học, ăn uống cân đối đến kiểm tra định kỳ và tuân thủ điều trị lâu dài – nhằm kiểm soát tốt bệnh nền và nâng cao chất lượng cuộc sống.
2. Suy giảm nhận thức
Suy giảm nhận thức là một trong những vấn đề phổ biến và đáng lo ngại ở người cao tuổi, thường khởi phát âm thầm theo tiến trình lão hóa tự nhiên của não bộ. Khi bước vào độ tuổi lớn hơn, nhiều người bắt đầu gặp phải các triệu chứng như hay quên, chậm tiếp thu, khó tập trung và gặp khó khăn trong việc ghi nhớ tên người thân hay những thông tin quen thuộc hằng ngày. Đây có thể là những dấu hiệu cảnh báo sớm của sa sút trí tuệ – một tình trạng đang ngày càng gia tăng trên toàn cầu. Theo các dự báo y tế, nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời, số ca mắc chứng mất trí nhớ có thể tăng gấp ba lần vào năm 2050.
Ngoài yếu tố tuổi tác, một số bệnh lý nền như đái tháo đường, tăng huyết áp, trầm cảm, nghiện thuốc lá hay sử dụng chất kích thích cũng góp phần làm suy giảm chức năng nhận thức. Các yếu tố này làm tổn thương mạch máu não, ảnh hưởng đến quá trình cung cấp oxy và dưỡng chất cho các tế bào thần kinh, từ đó làm giảm hiệu quả hoạt động của não bộ. Dù hiện tại chưa có phương pháp điều trị dứt điểm cho chứng sa sút trí tuệ, nhưng việc chẩn đoán sớm kết hợp với lối sống lành mạnh, tập luyện trí não và kiểm soát tốt các bệnh nền có thể giúp làm chậm tiến triển của bệnh, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống cho người cao tuổi.
3. Rối loạn tâm thần, đặc biệt là trầm cảm
Rối loạn tâm thần, đặc biệt là trầm cảm, là một trong những vấn đề sức khỏe tinh thần thường gặp nhưng dễ bị xem nhẹ ở người cao tuổi. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 15% người trên 60 tuổi mắc các rối loạn tâm thần, và trầm cảm chiếm tỷ lệ cao nhất trong nhóm này. Tuy nhiên, do các triệu chứng thường biểu hiện âm thầm và dễ bị nhầm lẫn với các biểu hiện tuổi già như mất ngủ, mệt mỏi, chán ăn, nên bệnh thường không được phát hiện hoặc chẩn đoán đúng thời điểm.
Nguyên nhân dẫn đến trầm cảm ở người lớn tuổi rất đa dạng. Nhiều trường hợp xuất phát từ các bệnh lý mạn tính kéo dài, cảm giác cô đơn do sống một mình hoặc mất đi người thân, suy giảm khả năng tự chăm sóc, hoặc thiếu sự kết nối xã hội. Khi những yếu tố này không được giải tỏa kịp thời, người cao tuổi dễ rơi vào trạng thái buồn bã, thu mình, mất hứng thú với các hoạt động thường ngày và thậm chí có nguy cơ tự tử nếu tình trạng kéo dài.
Việc chăm sóc sức khỏe tinh thần cho người cao tuổi cần được quan tâm đúng mức. Một môi trường sống tích cực, sự quan tâm từ gia đình, bạn bè, cùng với việc duy trì kết nối cộng đồng và hoạt động thể chất phù hợp có thể mang lại hiệu quả điều trị rõ rệt. Ngoài ra, thăm khám định kỳ và can thiệp từ chuyên gia tâm lý, tâm thần khi cần thiết cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người cao tuổi vượt qua trầm cảm và nâng cao chất lượng sống.
4. Nguy cơ chấn thương do té ngã
Té ngã là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong hoặc tàn tật ở người cao tuổi. Trung bình cứ mỗi 15 giây lại có một người cao tuổi phải nhập viện do té ngã, và cứ 29 phút lại có một ca tử vong liên quan đến sự cố này. Nguyên nhân chủ yếu là do tình trạng loãng xương, mất khối lượng cơ và giảm phản xạ, khiến người cao tuổi dễ mất thăng bằng khi di chuyển.
Việc bố trí không gian sống an toàn, sử dụng thiết bị hỗ trợ đi lại, tập luyện vận động nhẹ để cải thiện cơ và thăng bằng là biện pháp hiệu quả để phòng ngừa té ngã.
5. Bệnh hô hấp mạn tính
Người cao tuổi rất dễ bị tổn thương hệ hô hấp, đặc biệt là khi sống trong môi trường ô nhiễm hoặc có tiền sử hút thuốc. Các bệnh như hen suyễn, viêm phế quản mạn tính hay bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là nguyên nhân phổ biến gây tử vong ở nhóm tuổi này.
Sức đề kháng suy giảm, việc không điều trị dứt điểm các đợt viêm nhiễm đường hô hấp và các yếu tố như thời tiết khắc nghiệt, bụi mịn, khói thuốc đều có thể làm tình trạng bệnh tiến triển nặng. Điều trị dự phòng, dùng thuốc đều đặn và tập hít thở đúng cách là điều cần thiết để quản lý bệnh hô hấp hiệu quả.
6. Suy giảm chức năng giác quan
Thính giác và thị giác là hai giác quan thường suy giảm rõ rệt nhất ở người cao tuổi. Theo CDC, cứ 4 người cao tuổi thì có 1 người bị giảm thính lực, và cứ 6 người thì có 1 người bị suy giảm thị lực. Điều này gây cản trở lớn đến khả năng giao tiếp, sinh hoạt và làm tăng cảm giác cô đơn, xa cách xã hội.
Việc phát hiện sớm các dấu hiệu giảm chức năng giác quan, kiểm tra định kỳ và sử dụng các thiết bị hỗ trợ như kính lão hoặc máy trợ thính sẽ giúp người cao tuổi giữ được sự chủ động và hòa nhập với cộng đồng.
7. Lạm dụng rượu và chất kích thích
Không ít người cao tuổi gặp phải tình trạng lệ thuộc vào rượu hoặc thuốc an thần, đặc biệt là khi sống cô lập, bị trầm cảm hoặc mất người thân. Lạm dụng rượu có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng như rối loạn trí nhớ, tăng nguy cơ té ngã, suy gan, tăng tương tác thuốc và giảm hiệu quả điều trị bệnh lý mạn tính.
Cần có biện pháp can thiệp nhẹ nhàng, hỗ trợ tinh thần và tư vấn chuyên sâu để giúp người cao tuổi kiểm soát và giảm dần thói quen sử dụng chất kích thích.
8. Vấn đề răng miệng
Sức khỏe răng miệng có ảnh hưởng trực tiếp đến dinh dưỡng và chất lượng sống. Tình trạng mất răng, viêm nướu, khô miệng hoặc đau răng khiến người cao tuổi ăn uống khó khăn, từ đó làm giảm lượng dinh dưỡng nạp vào và tăng nguy cơ suy dinh dưỡng.
Việc giữ gìn vệ sinh răng miệng hằng ngày, ăn uống đủ chất (đặc biệt là canxi, vitamin D), và khám nha khoa định kỳ là cách hữu hiệu để bảo vệ răng miệng lâu dài.
9. Suy dinh dưỡng
Suy dinh dưỡng là một vấn đề dễ bị bỏ sót ở người già, đặc biệt khi biểu hiện âm thầm như sụt cân, mệt mỏi hoặc chán ăn. Nguyên nhân có thể xuất phát từ rối loạn tiêu hóa, vấn đề răng miệng, trầm cảm hoặc kinh tế khó khăn. Tình trạng này gây ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, làm yếu cơ xương, giảm khả năng vận động và tăng nguy cơ té ngã.
Giải pháp phòng ngừa là xây dựng chế độ ăn đa dạng, bổ sung đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng (đặc biệt là đạm, vitamin, chất xơ), đồng thời theo dõi cân nặng định kỳ để phát hiện kịp thời dấu hiệu suy dinh dưỡng.
